Na ruim 14 uur treinen met maar 1 overstap in München is het eerste wat opvalt wanneer ik het station van Bolzano uitstapt: een oplaadpunt voor elektrische fietsen en scooters wat een deel van zijn stroom ontvangt van vier aangrenzende zonnepanelen. Het is niet compleet onverwacht want het laatste stuk door het zuiden van Duitsland en de Alpen is niet alleen bijzonder vanwege de natuur maar voor een lokale duurzame energie liefhebber met name door de hoeveelheid aan daken en weilanden die bedekt zijn met zonnepanelen. Een mooi begin van een tweedaagse bijeenkomst van Europese lokale duurzame energie initiatieven!
Namens de energiecoöperatie Zuiderlicht krijg ik de gelegenheid om de komende twee dagen te leren over de manier waarop andere lokale duurzame energie initiatieven door heel Europa hun initiatief hebben opgestart en uitgebouwd tot volwaardige coöperatieve energiebedrijven. Zuiderlicht staat aan het begin van dit proces en wordt, als pilot initiatief van het REScoop 20-20-20 project, begeleid in haar ontwikkeling naar een volwassen energiecoöperatief. Het doel van het REScoop project is om de beweging naar meer lokale duurzame energie te versnellen. Om dit te realiseren maakt REScoop, met het 6de gebod van de coöperatieve principes: “coöperatie tussen coöperaties” onder de arm, het uitwisselen van praktische informatie over het opzetten en in de benen houden van een energie initiatief mogelijk.
Vanaf het station is het een korte wandeling naar het Raiffeisenhaus waar alle deelnemers worden ontvangen. De locatie is niet alleen praktisch maar is ook een impliciete verwijzing naar het ontstaan van de eerste coöperatieve boeren leenbank en overeenkomsten met de ontwikkeling van lokale duurzame energie.
De eerste dag wordt gedomineerd door enthousiasmerende presentaties van succesvolle Europese voorbeelden waaronder: Ecopower uit België, waar inmiddels meer dan 43.000 leden zijn aangesloten, EWS uit Duitsland, dat voor de liberalisering van de energiemarkt het elektriciteitsnet overnam en nu aan meer dan 100.000 klanten energie levert, Südtiroler Energieverband uit Italië, waar ruim 300 energie initiatieven uit de regio bij zijn aangesloten en Som Energia uit Spanje, die binnen 5 jaar tijd uitgroeide tot een coöperatie met ruim 8000 leden die samen meer dan 3,5 miljoen euro bij elkaar brachten. Tijdens de presentaties doen deze Europese best practices hun verhalen uit de doeken en leggen daarbij bloot waar de motivatie, de obstakels en het succes van hun organisaties liggen. Zo komt uit de presentatie van Erik Christiansen, voorzitter van het coöperatieve off-shore windpark Middelgrunden uit Denemarken, naar voren dat er in Denemarken meer dan 1000 lokale energie coöperaties en coöperatieve warmtenetten zijn. Dit wordt mede mogelijk gemaakt omdat het officieel oprichten van een coöperatie erg simpel is en zelfs beklonken kan worden met een mondelinge overeenkomst. Een gevleugeld Deens gezegde bevestigt dit gemak: “wanneer twee Denen samen in de metro zitten hebben ze bij het eindstation een coöperatie opgericht.”
Na de presentaties is er tijdens het diner de gelegenheid om rustig met alle deelnemers van ideeën te wisselen. Het levert een aantal praktische tips op die vaak voor de hand liggen maar waarop je graag gewezen wordt: “Houd je berekeningen conservatief om financiële tegenslagen voor te zijn en beter het hoofd te kunnen bieden”. Ook word ik nogmaals gewezen op de bredere maatschappelijke bijdrage die lokale duurzame energie initiatieven kunnen bieden, waarvan Esbeek een mooi voorbeeld vormt. Nog voor het licht uitgaat dezelfde avond heeft Gijsbert Huijink, van Som Energia, over mijn schouder meegekeken naar berekeningen die ik maak voor het eerste project dat Zuiderlicht wil gaan realiseren en biedt hij aan om daar kritisch naar te kijken.
De indrukken wisselen elkaar in hoog tempo af waardoor de besneeuwde alpentoppen en de typische Italiaanse terrassen mij er aan helpen herinneren dat het zich allemaal in Noord Italië afspeelt. En niet zonder reden want de tweede dag staat in het teken van een rondleiding bij E-WERK PRAD. De roots van deze Italiaanse coöperatie gaan bijna een eeuw terug naar een tijd waarin de bewoners van dit toenmalig geïsoleerde gedeelte van de Dolomieten niet vanzelfsprekend konden rekenen op nutsvoorzieningen zoals energie. Om toch aan die levensbehoefte te voldoen investeerden de inwoners gezamenlijk in een waterkrachtcentrale. De eerste turbine is inmiddels een bewonderenswaardig museumstuk en vervangen door een moderne waterkrachtcentrale die samen met een mix van zonne-energie, biomassa en windturbines de inwoners van deze regio voorziet van meer dan genoeg schone en vooral eigen energie. De onafhankelijkheid die mensen hier hebben opgebouwd wordt bevestigd wanneer een paar jaar terug de inwoners van het dorp geen enkel idee hebben van de nationale black-out die de rest van Italië een paar dagen in zijn greep heeft.
Al deze mooie noemenswaardige voorbeelden geven je niet alleen gespreksstof voor verjaardagen en partijen maar vormen bovenal een bron van inspiratie waar beginnende energie coöperaties zoals Zuiderlicht uit kunnen putten: van het kiezen van een bedrijfsmodel tot het opstellen van statuten. Ongeacht de verschillen tussen Europese landen, zijn er genoeg overeenkomsten en goede voorbeelden door heel Europa waaraan beginnende initiatieven zich kunnen optrekken.
Ondanks de lange rit die voor de boeg ligt, verheug ik me aan het einde van de tweede dag toch stiekem al op de terugreis die me nog een keer langs de weilanden en platte daken vol zonnepanelen zal leiden voordat ik weer uitstap op Amsterdam centraal.